Binnen zo’n veertig minuten een overzicht geven van improvisatiemuziek anno 2020. Door slechts twee personen. Of dat mogelijk is? Als ze Oscar Jan Hoogland en Han Bennink heten, wél. De cd ‘Goede Reis’ druipt ervan.
Goede Reis is een meer dan bijzonder product. Enerzijds omdat de cd bewijst dat twee musici een soort totaaloverzicht kunnen geven van de stand van vrije improvisatiemuziek in Nederland (en zeker ook daarbuiten). Anderzijds omdat door gebruik te maken van hetgeen eerder gebeurde (geregistreerde muziek van anderen effectief benutten, evenals muziek uit andere culturen) en de inzet van ‘branchevreemde’ hulpmiddelen in wezen de traditie wordt gediend.
Traditie van vrije improvisatiemuziek? Die bestaat wel degelijk. Uiteraard! Han Bennink is er een van de aartsvaders van en wat hij opdeed in zes decennia muzikantschap is op Goede Reis zeker terug te horen. Wie zou beweren dat hij nu maar eens moet stoppen met al zijn gimmicks (met een voet op de snaredrum, roffelen op de speelvloer, graaien in allerlei percussiedingetjes) moet dat gezeur voortaan gewoon achterwege laten. Bennink heeft die elementen zeker een tijdje nodig gehad om zijn ‘image’ wortel te laten schieten, inmiddels zijn het steunpilaren van een technisch wonder dat zich op 78-jarige leeftijd nog elke dag ontwikkelt.
En Oscar Jan Hoogland? Pianist van beroep, maar evenzeer vrije vogel als Han Bennink. Voor de gelegenheid nam hij een aanhangwagentje extra spullen mee: een elektrisch clavicord, platenspelers, cassettedecks, megafoons en een kraakdoos. Genoeg om er in vogelvlucht mee over de aarde te scheren. Door die keuze en uitbreiding van instrumenten zijn de mogelijkheden van het duo Hoogland-Bennink oneindig geworden. Vanaf de cassettebandjes komt volksmuziek van Marokko en Mali, van zeven platenspelers flarden van de elpee On The Line van Guus Janssen.
En dan zijn er nog muzikale herinneringen die beiden meebrachten van verre reizen naar uiteinden van de wereld. Oscar Jan Hoogland op tournee in Ghana, waarvandaan hij muziek meebracht van King Ayisoba, megafoonklanken uit Ethiopië, dat Han Bennink twee keer bezocht om er te touren met Mohammed Jimmy Mohammed. Alles ondergebracht in prachtige stukken met titels als Frafra Traffic, Masino Monk en Musique Automatique Typographique.
We hadden het eerder over de traditie van vrije improvisatie. Die maakt uiteraard deel uit van de complete jazzhistorie en dat weten Bennink en Hoogland wis en waarachtig. Daarom wordt geput uit de nalatenschap van (vooral) Thelonious Monk, Duke Ellington, Paul Termos, Eric Dolphy, Misha Mengelberg, Michel Waisvisz, Guus Janssen dus en de in juli van dit jaar overleden Cor Fuhler, aan wiens nagedachtenis Goede Reis is opgedragen.
Denk nu als luisteraar niet dat veertig minuten improvisatiemuziek niet te harden zijn. Beide musici hebben er prachtige melodieën en eigenhandig geknede harmonieën aan toegevoegd. Soms zo theatraal dat je er waarlijk door wordt ontroerd en dan weer contrapuntisch zoals op de hele cd gebeurt. Dit alles maakt dat Goede Reis letterlijk moet worden opgevat. Wie met Hoogland en Bennink die reis onderneemt, komt met een opgeruimd gemoed de rest van de dag door.
Oscar Jan Hoogland en Han Bennink – de jongste en oudste generatie van improvisatiemuziek in dit land – togen op 13 augustus 2020 één dag naar het Bimhuis in Amsterdam. Daar namen zij ruim een uur muziek op, waarvan de eerste drie kwartier op Goede Reis zijn ondergebracht. Er is geen sprake van dubs. Deze cd (met ook een gelimiteerde uitgave van 150 elpees), wordt de eerste in de nieuwe reeks concertregistraties Impro Train, waarin ruimte wordt geschapen voor avontuurlijke improvisatie.
Als de rest van de serie even goed wordt als deze Goede Reis, tjongejonge, dan staat ons nog wat te wachten. Rinus van der Heijden, jazznu.com